Burdock root – Củ Ngưu Bàng
Burdock root – Củ Ngưu Bàng được xếp vào hàng quí hiếm trong thực dưỡng nên ngày càng được các tín đồ thực dưỡng tìm mua.
Ngưu bàng là thứ rất khó dùng vì nó quá lạnh. Nó lạnh gấp mấy lần nhân sâm. Vậy nên nhiều người lạm dụng ngưu bàng sẽ bị lạnh bụng, tụt huyết áp.
Burdock root – Củ Ngưu Bàng
Burdock root – Ngưu bàng hay Gobo là một cây thực phẩm rất thông dụng tại Nhật, Triều tiên, Đài Loan và Hawaii. Củ Burdock thường dài từ 33-66 cm, lớn cỡ củ cà rốt. Sau khi cạo hay gọt vỏ có màu nâu mốc. Thịt bên trong màu xám nhạt và đổi nhanh sang màu nâu khi tiếp xúc với không khí. Burdock root hoang tại Hoa Kỳ có vị đắng hơn Gobo trồng tại Nhật và Trung Hoa.
Tại Nhật, Gobo được phân biệt thành 2 loại: loại có cọng màu xanh và loại màu tím. Những giống được ưa chuộng nhất là Ouragobo (trồng trong vùng Oura, gần Tokyo) và Horikawagobo (vùng Horikawa, gần Kyoto).
Thành phần hóa học
Củ (Rễ) (Burdock root) chứa các hợp chất tinh dầu dể bay hơi có thành phần phức tạp (0.06-0.18%) trong đó có phenylacetaldehyde, benzaldehyde, 2-alkyl-3-methoxy pyrazines và 32 hợp chất acids khác
Các sesquiterpenes lactones.
Chất kích thích tố thực vật gamma-guanidino-n-butyric acid
Các polyynes: gồm đến 14 loại trong đó chất chính là trideca-1,11-dien-3,5,7,9-tetrain
Các chất chuyển hóa từ caffeic acid: như Chlorogenic acid, isochlorogenic acid..
Các polysaccharides: Inulin (fructosan) (27-45%), Chất nhày (Xyloglucans, acidic xylans).
Chất đắng: nhóm guaianolides dehydrocostuslactone và 11, 13-dihydrodehydrocostuslactone..
Hạt cung cấp 15-30 % chất dầu béo: Một glycosid đắng:Arc tiin), 2 lignans (lappaol A và B), chlorogenic acid, một germacra nolide. Các nghiên cứu mới ly trích được 6 hợp chất: daucosterol Arctigenin, Arctiin, Matairesinol, Lappaol và một lignan mới là Neoarctin.
Quả: chứa 11 % protein, 19% lipid và 34% inulin.
Đặc tính dược học
Rất nhiều nghiên cứu về Burdock root đã ghi nhận những hoạt tính sinh học chính như: hạ nhiệt, kháng sinh, chống u bướu, lợi tiểu và gây đổ mồ hôi (diaphoretic). Ngoài ra trích tinh từ quả cho thấy có tác dụng làm hạ đường trong máu nơi chuột thử nghiệm; nước cốt ép từ củ có tác dụng chống đột biến, có lẽ do ở các lignan. Một số các mỹ phẩm cùng dùng burdock để trị gầu tóc, giúp mượt và mọc tóc, làm sạch da..
Các nghiên cứu mới nhất ghi nhận:
– Tác dụng làm tan sỏi thận (Int Urol Nephrol Số 26-1994)
– Tiềm năng ức chế nhiễm HIV-1 (in vitro) (Virology Số 187-1992).
– Đối kháng với Yếu tố kích khởi tiểu cầu (Platelet activating factor=PAF) (Chem Phar Bull Số 40-1992)
– Có hoạt tính trong tiến trình tiêu hóa các chất sơ
– Tác dụng chống đột biến (Mutation Reasearch Số 129-1984 ; Tumori Số 52-1966).
– Tác dụng chống u-bướu (PubMed-xem Lê văn Nhân).
Độc tính của Burdock root
Burdock được xem là không có độc tính, tương đối an toàn và được dùng như một thực phẩm. Tuy nhiên có vài báo cáo ghi nhận có trường hợp ngộ độc khi uống trà làm bằng burdock vì bị lẫn với củ cây atropa belladona có chứa atropin.
Không dùng cho phụ nữ có thai, nhất là trong giai đoạn đầu khi có thai vì tác dụng của các glycosides loại anthraquinones có trong củ.
Burdock root tại Anh và Đức
Tại Anh, Củ burdock được ghi trong British Herbal Pharmacopea BHP 1/1990, lấy từ Arctium lappa (A.major) và A. minus; trong khi đó tại Đức có thể dùng cả Củ của Arctium tomentosum. Vị thuốc được ghi dưới tên Bardanae radifx.
Theo German Kommission E (BAnz no 22a, ngày 01.02.1990) thì Burdock root được dùng để trị các khó chịu và rối loạn đường tiêu hóa, trị sưng xương khớp, phong thấp, dùng giúp đổ mồ hôi và ‘để thanh lọc máu’, dùng thoa ngoài da trị psoriasis..
Tại Anh, Burdock có trong thành phần của nhiều dược phẩm homeopathic để trị phong thấp như Seven Sea Rheumatic Pain Tablets, Potter’s Rheumatic Pain tablets.
Phương thức sử dụng Burdock root
Trong sách Uncommon Fruits &Vegetables, tác giả Elizabeth Sneider có ghi một phương thức dùng Ngưu bàng nấu với gạo lứt và Nấm Đông cô như sau:
Dùng cho 4 người:
– 4 tai nấm Đông cô (cỡ trung bình)
– 2 cups nước nóng
– 1 thìa canh dầu ăn (tốt nhất nên dùng dầu Canola)
– 1 củ Burdock cỡ trung bình (120 gram), cạo sạch vỏ)
– 2 cup nước lạnh có pha 1 thìa cà phê muối
– 1 cup gạo lứt (hay gạo đỏ)
– 1 củ cà rốt nhỏ, cắt thành hình khối vuông nhỏ
Cách nấu:
– Trộn chung Nấm, nước nóng, dầu; ngâm ít nhất 30 phút, thỉnh thoảng trộn đều. Gạn giữ lấy nước, Cắt Nấm thành dây mỏng.
– Cạo vỏ Burdock, sắt lát mỏng, ngâm ngay trong nước muối khi vừa sắt lát. Ngâm trong 5 phút.
– Gạn Burdock (bỏ nước muối): Đun chung Nấm, Gạo, Cà rốt (dùng nước giữ lại ở trên). Nấu đến sôi (thỉnh thoảng quậy đều).
– Đậy nồi và đun nhỏ lửa 45 phút. Lấy ra dùng nóng.
Nguyên tắc trong chế biến Burdock root
Các loại củ này phải rất kiêng làm trầy xước vỏ để hạn chế tối đa sự tiếp xúc với oxy làm âm hóa. Người ta phải phơi, chế biến cả củ rồi mới thái. Hoặc nếu thái thì phải cho ngay vào nước muối loãng.
Đối với ngưu bàng người ta phải xào rất lâu và kết hợp với một số thứ khác để làm món Tekka mới đủ an toàn để ăn. Với món canh dưỡng sinh, bạn nên chọn ra miếng ngưu bàng ninh trước thật lâu (cỡ trên 2h) rồi mới cho các thứ khác vào.
